De EU kan zich met Merkel en Macron sterk maken voor een ambitieus klimaatbeleid. Omdat onder andere Duitsland, Nederland en Zweden een hogere CO2-prijs nodig hebben om energietransitie te versnellen en kolencentrales uit te schakelen, is dit het moment om de Europese Commissie te vragen een voorstel te doen voor een minimumprijs voor de veiling van CO2-emissierechten.
Politiek momentum
Op het NRC Live debat over de energietransitie betoogden Allard Castelein, CEO van de Rotterdamse Haven, en Ed Nijpels, die de uitvoering van het Energieakkoord borgt, dat Nederland met een coalitie van West-Europese en Scandinavische landen de leiding moet nemen om te pleiten voor een hogere CO2-prijs. De VVD had dit ook in haar verkiezingsprogramma staan. Alle reden dus om dit bij de kabinetsonderhandelingen mee te nemen. Navraag bij Germanwatch en Réseau Action Climat France levert op dat men Duitsland mee kan krijgen na de verkiezingen (24 september) en dat de Franse regering eerst nog een groot aantal nationale issues op de tafel heeft, maar de interesse er is. Frankrijk had onder de vorige milieuminister Ségolène Royal al een bodemprijs voorgesteld, en ook in Macron’s verkiezingspakket zat aandacht voor carbon pricing. Hulot, de Franse milieuminister, is publiekslieveling, activist en pragmaticus.
Er is wel een aantal voorwaarden om dat haalbaar en effectief te doen:
1. Beperk het tot de energiesector. De energiesector kan met duurzaam, biobijstook en CO2-opslag binnen afzienbare tijd naar 0 emissies. De industrie heeft voorlopig nog emissierechten nodig: daarom geen algehele marktprijs regelen; de veilingprijs betreft de energiesector. Het merendeel van de industrie krijgt een groot deel van de rechten gratis, op grond van een CO2-benchmark.
2. Voor de enkele industriesector die geen rechten meer gratis krijgt – zoals de glastuinbouw – kan compensatie worden afgesproken. Interessant is dat emissierechten die de industrie gratis krijgt aan de energiesector verkocht kunnen worden, net onder de veilingprijs: dat stimuleert extra maatregelen om emissierechten vrij te krijgen voor de verkoop. Bijkomend voordeel: er wordt minder op de veiling verkocht, waardoor minder rechten op de markt komen.
3. Het moet Europees, omdat de stroommarkt gekoppeld is en anders de kolenstroom wordt geïmporteerd, wat niet effectief zou zijn voor de CO2-reducie. De Britse ‘carbon price floor’ droeg bij aan een lagere EU CO2-prijs en voor het 2050 Klimaatplan heeft de Duitse regering een nationale CO2-prijs afgewezen. Een motie voor een nationale CO2-prijs werd in de Tweede Kamer weggestemd.
4. Het gaat om een regeling in de veilingverordening. Daarin is nu bepaald dat de veilingprijs vlak voor een veiling wordt vastgesteld net onder de geldende marktprijs; dat zou een vaste prijs kunnen worden. De ETS Richtlijn zelf hoeft niet perse geamendeerd te worden. Net als bij het eerder veilen (frontloading) en later veilen (backloading) hoeft de Europese Commissie zo’n veilingwijziging niet via het Europees Parlement te doen. Ze heeft de bevoegdheid dat zelf in het Europese Climate Commitee voor te stellen. Een EU bodemprijs voor de veiling is niet een belastingmaatregel en hoeft dus niet via de Ecofinraad, waar unaniem wordt besloten. Dat een minimum veilingprijs geen tax is, heeft ook de rechter recentelijk bepaald in Californië.
5. Een EU-besluit met meerderheid is nu ook politiek haalbaar, omdat Polen sinds 1 april geen zogenaamde blokkerende minderheid meer kan formeren.
6. Hoe hoog moet die prijs zijn? Er zijn nu meer dan 60 CO2-beprijzingssystemen in de wereld met een gemiddelde prijs van 10 euro per ton. Volgens de Carbon Pricing Leadership Coalition is een CO2-prijs van minimaal $ 40 per ton CO2 in 2020 nodig om de Parijs-doelen te halen. Maar dat kan ook lager zijn, omdat wind goedkoper wordt en mondiale samenwerking de kosten verlaagt. Dus zet een langzaam oplopende CO2-prijs neer voor de veiling van 20 euro in 2020 naar 30 euro in 2030. Bij zo’n ‘forward’ prijs is een switch van kolen naar gas al rendabel en is er al minder subsidie nodig voor duurzame energie.
7. Als sluitstuk: minder emissierechten veilen als je kolen sluit. Dat voorstel staat in het amendement van het Europees Parlement en onlangs pleitten Fortum, Statkraft, Vattenfall Pöyry daar voor. Het is belangrijk nieuw overschot en verlaging van de CO2-prijs te voorkomen.
Deze column verscheen eerder op Energiepodium.nl